Người
Chăm tự thiêu nói “không biết lửa từ đâu đến”?
Đồng
Chuông Tử
Một
tháng đã trôi qua, kể từ vụ một thanh niên người Chăm chết trong khi đi tìm việc
ở thành phố Biên Hòa, nhưng dư luận cộng đồng Chăm vẫn chưa ngớt xôn xao.
Trang
mạng, baodongnai.com.vn , Tiếng nói của đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh Đồng
Nai, đưa tin, ảnh với tít bài “Bức xúc chuyện xin việc, tự tẩm xăng đốt mình” cập
nhật lúc 22:48, chủ nhật, 10/3/2013.
Sau
đó, bài báo này được chỉnh sửa nhiều về nội dung, có thêm 03 bức ảnh mới, giật
tít mới “Một thanh niên tự tẩm xăng đốt vì chưa xin được việc làm”, ghi ngược
thời gian cập nhật lúc 16:09, thứ bảy, 09/3/2013.
Sự
việc thương tâm xảy ra vào khoảng 7g30 sáng hôm 9.3, trước cửa văn phòng Công
ty TNHH TM và DV Triệu An Phát (Cty Triệu An Phát) , trụ sở tại tổ 1, khu phố
11, phường An Bình, thành phố Biên Hòa. Thực chất, đây là công ty chuyên giới
thiệu (dân gian gọi là cò) việc làm, để kiếm chác tiền thù lao ngất ngưởng của
người cần công việc.
Những
năm gần đây, Biên Hòa là địa bàn tập trung dày đặc khu công nghiệp, khu chế xuất,
thu hút số lượng lớn nhân công ở các địa phương trên cả nước.
Đô
thị nhỏ nằm cận kề Thành phố Hồ Chí Minh cũng là nơi phức tạp về an ninh trật tự,
tai nạn giao thông và tệ nạn buôn bán ma túy.
Đối chiếu bản cũ và bản mới của Báo Đồng Nai
Bản cũ, giật
tít khác bản mới. Bản cũ, có 2 mục rõ rệt, Tự tẩm xăng đốt mình và Bức xúc việc
không xin được việc làm.
Bản mới không
chia mục, chỉ phân đoạn.
Người viết
xin phép đối chiếu 02 bản này, để độc giả tiện theo dõi. Hầu nhận chân rõ khả
năng hư cấu và lương tri của Tiếng nói của đảng bộ, chính quyền và nhân dân
tỉnh Đồng Nai .
1.Bản cũ, đoạn
1, mục Tự tẩm xăng đốt mình, viết: “Bà T.N., một người bán bánh mì tại nơi xảy ra vụ việc, cho biết, khoảng
7 giờ ngày 9-3, anh Thịnh đi xe máy biển số 68H1-4024 đến dựng trước văn phòng
Công ty TNHH TM-DV Triệu An Phát (gọi tắt Công ty Triệu An Phát, đóng tại tổ 1,
KP11, phường An Bình, TP.Biên Hòa) rồi lớn tiếng đòi đốt văn phòng công ty. Lúc
anh Thịnh xuất hiện thì một nhân viên kế toán của Công ty Triệu An Phát cũng
vừa mở cửa. Thấy anh Thịnh la lối, nhân viên này nhanh chóng đóng cửa lại và
gọi điện cho chủ công ty.”
Bản mới,
đoạn 1: “Theo những người
chứng kiến vụ việc, vào thời gian trên, khi một số người bán hàng ở khu vực này
vừa mở cửa thì thấy Thành Xuân Thịnh (25 tuổi, ngụ tại xã Xuân Hải, huyện Ninh
Hải, tỉnh Ninh Thuận) đi xe máy đến dựng trước cửa Công ty Triệu An Phát rồi
lớn tiếng với những người xung quanh.”
Bản cũ, từ
nhân chứng “bà T.N. một người bán bánh mì cho biết”, sang bản mới, nâng thành “theo
những người chứng kiến vụ việc”. Từ chỗ “rồi lớn tiếng đòi đốt văn phòng công
ty” đến biến tướng “rồi lớn tiếng với những người xung quanh”, không dây dưa gì
đến nạn nhân. Trong khi hành vi của nhân vật là nhân viên kế toán biến đi mất
dạng.
2.Bản cũ,
đoạn 2, mục Tự tẩm xăng đốt mình: “Thấy anh Thịnh vẫn đứng trước cửa công ty thách thức và đòi đốt công ty
vì không xin được việc làm cho mình, một số người dân gần đó đã can ngăn và yêu
cầu anh Thịnh ra về, hôm sau lại đến làm việc. Tuy nhiên, thấy mọi người can
ngăn, anh Thịnh liền giơ cao con dao đang cầm trong tay, cùng chiếc hộp quẹt và
nói lớn: “Nếu ai đụng vào, tôi sẽ chém và đổ xăng châm lửa đốt ngay”.
Bản mới, đoạn 2: “Sau khi dừng xe, tay
phải Thịnh có cầm một con dao, còn tay trái cầm một hộp quẹt giơ cao và hô hào
với mọi người là sẽ đốt cháy cả trung tâm này. Thấy vậy nhiều người đã xúm lại can
ngăn, nhưng Thịnh dọa sẽ chém hoặc châm lửa đốt nếu mọi người lại gần.”
Từ hành vi “thấy” nạn nhân vẫn còn đứng trước cửa công
ty thách thức, đến hành vi “sau khi dừng xe, tay phải Thịnh có cầm một con
dao...”, là cả một khoảng thời gian để “họa sĩ” vẽ vời. Từ chỗ chỉ “đòi đốt
công ty” đến khả năng hô hào “sẽ đốt cháy cả trung tâm này” là một lộ trình
quan điểm mới.
3.Bản cũ, đoạn 3, mục Tự tẩm xăng đốt mình: “Trước
thái độ quyết liệt của anh Thịnh, nhiều người đã can ngăn anh không nên làm
bừa. Nhưng bất chấp mọi lời khuyên can, anh Thịnh đã lấy chai nhựa đựng xăng
(khoảng 1,5 lít) mang theo đổ lên đầu và bật lửa đốt, khiến toàn thân anh trở
thành một ngọn đuốc.”
Bản mới, đoạn 3:“Khi mọi người chưa
kịp xử lý, thì ngay lập tức Thịnh đã lấy chai nhựa đựng xăng (loại 1,5 lít) đã
để sẵn ở xe đổ lên người và châm lửa đốt. Ngọn lửa bốc cháy, toàn thân Thịnh
như một ngọn đuốc.”
Từ thái độ quyết liệt lấy xăng “đổ lên đầu” đến chi
tiết “đổ lên người”, thì Tiếng nói của đảng bộ, chính quyền và nhân dân tỉnh
Đồng Nai muốn “đổ” lên người đã khuất vào chỗ nào nữa.
4.Bản cũ, đoạn 4, mục Tự tẩm xăng đốt mình: “Đến
khi bị lửa đốt nóng, anh Thịnh đã la lối và lao chạy tán loạn khắp cả khu vực
này. Thấy cổng nhà ông Phạm Xuân Tuấn (ngay cạnh văn phòng Công ty Triệu An
Phát) đang mở, anh Thịnh đã lao vào trong để lấy chăn, chiếu, gối để dập lửa.
Thấy vậy, ông Tuấn đã giữ Thịnh lại và dùng nước tưới lên người anh để dập lửa,
nhưng phần lớn cơ thể của anh Thịnh đã bị lửa cháy làm bỏng. Sau một hồi quằn
quại với cái nóng, anh Thịnh đã lao chạy ra khỏi nhà ông Tuấn và ngã gục ngay
đường đi.”
Bản mới, đoạn 4: “Trước sức nóng của
lửa, Thịnh đã chạy vào khu nhà trọ của ông Phạm Xuân Tuấn (ở ngay cạnh văn
phòng Công ty Triệu An Phát) để tìm cách dập lửa. Thấy một phòng trọ đang mở
cửa, Thịnh đã lao vào dùng chăn, chiếu dập lửa làm lửa cháy lan sang các vật
dụng trong phòng. Phát hiện sự việc, ông Tuấn đã giữ Thịnh lại dùng nước dập
lửa thì cũng bị lửa cháy làm bị thương ở cánh tay. Sau những giây phút quằn
quại, vật lộn với ngọn lửa, Thịnh tiếp tục lao ra đường và chỉ chịu nằm gục
ngay cạnh đường đi khi lửa đã cháy sém toàn thân.”
Hai đoạn này nói lên điều gì?. Thứ nhất, các chi tiết
có vẻ ăn khớp với nhau. Thứ hai, những người được mô tả đã can ngăn nạn nhân
lúc nãy, ở đâu. Đặt giả dụ, nếu nạn nhân thực sự đổ xăng vào người rồi bật lửa,
mọi người hãy còn bất ngờ, nhưng khi lửa đã cháy bừng bừng lên rồi, chẳng nhẽ
chỉ im lặng, đứng nhìn. Thứ ba, trong lúc bị cháy, nạn nhân đã la lối hay than
phiền những chuyện gì, có ai nghe chăng.
Chỉ có một chi tiết khác nhau ở đoạn này, đó là từ
“lửa cháy làm bỏng” giảm mức độ thiệt hại xuống còn “lửa đã cháy sém”. Tại sao
lại có vụ việc “ăn chặn” dấu hiệu thương tích của nạn nhân xấu số đến vậy?
Bản cũ, mục Bức xúc việc không xin được việc làm: “Anh Thông, người quản lý của Công ty Triệu An Phát, cho
biết, trước đó nhân viên của công ty có nhận hồ sơ nhờ giới thiệu việc làm của
anh Thịnh. Nhân viên của công ty đã giới thiệu anh Thịnh đến phỏng vấn tại một
công ty trong khu công nghiệp. Nhưng sau khi được giới thiệu, anh Thịnh không đồng
ý và yêu cầu công ty phải tìm cho mình một việc làm khác. Trước yêu cầu này,
nhân viên công ty hứa với anh Thịnh, phải ít ngày sau mới có thể tìm việc khác
phù hợp và sẽ gọi điện cho anh. Không chấp nhận lời đề nghị đó, anh Thịnh đã
cãi nhau với nhân viên công ty và xé giấy quảng cáo của văn phòng công ty trước
khi bỏ về. Đến sáng 9-3, anh Thịnh tiếp tục quay trở lại văn phòng Công ty Triệu
An Phát la lối và sự việc đau lòng đã xảy ra.”
Bản mới: Không có đoạn này.
Người
viết xin miễn bình đoạn này, vì nạn nhân đã mất. Không có căn cứ để xác minh,
hoặc không thể chỉ nghe một chiều từ phía công ty trên.
Lời trăn trối cuối đời của nạn
nhân
Video
clip được gia đình quay lại hình ảnh và lời trăn trối của nạn nhân trước lúc
qua đời nói, “vào ngày 8.3.2013 con đến Cty Triệu An Phát xin đòi lại tiền (môi
giới) và lấy lại hồ sơ do việc làm không được như ý muốn. Chẳng những không trả
lại tiền và hồ sơ mà còn bị giám đốc của công ty tên là Thông đánh đập, sau đó
họ còn gọi bảo vệ đánh con thêm”.
“Đến
ngày 9.3.2013, khoảng 7 giờ 30 sáng, con đến công ty trên một lần nữa để xin lại
hồ sơ thì bị bảo vệ có tướng to cao đánh tiếp và đặt mã tấu lên cổ con. Trong
lúc tìm lối thoát ra ngoài, không hiểu từ đâu ngọn lửa bùng cháy lên toàn cơ thể
con”.
Lời
trăn trối này thể hiện bằng tiếng Việt, không phải là tiếng dân tộc của nạn
nhân. Điều đó phải chăng nạn nhân muốn nhắn nhủ gia đình “minh oan” cho cái chết
của mình.
Dư luận cộng đồng Chăm
Theo
lời kể của mẹ nạn nhân, hôm 8.3 trước một ngày xảy ra vụ việc, nạn nhân có gọi
điện thoại chúc mừng mẹ nhân ngày Quốc tế phụ nữ và có nói qua về việc đến công
ty Triệu An Phát như lời trăn trối cuối đời của nạn nhân .
Nhiều
người thân, bạn bè, và hàng xóm láng giềng, nhận xét “nạn nhân là người có học,
hiền lành, hiếu thảo, có lòng hảo tâm và không biết uống bia, rượu”.
Việc
trên chiếc xe máy của nạn nhân có chai bia, can xăng sau khi nạn nhân được đưa đi
bệnh viện cấp cứu, có thể là hiện trường giả, hòng đánh lừa cơ quan điều tra.
Dư
luận Chăm cho rằng cái chết bất minh của người thanh niên kia, chính là do cách
hành xử kiểu xã hội đen của công ty Triệu An Phát. Ở Việt Nam kiểu hành xử này
xảy ra tràn lan, nhưng chỉ một số ít bị khui ra và xử lí. Từ nạn xe dù, đến bảo
kê nhà hàng khách sạn, mặt bằng, bến bãi,...
Tại
sao lời trăn trối cuối đời của nạn nhân nói “không biết lửa từ đâu đến”, trong
khi, baodongnai.com.vn, khẳng định nạn nhân tự châm lửa đốt mình?.
Các
tổ chức nhân quyền, giới truyền thông và cộng đồng mạng người Chăm, ở trong nước
lẫn hải ngoại, đang thể hiện sự quan tâm sâu sắc.
Trên
diễn đàn Thảo luận và trao đổi các vấn đề về Champa, thu hút gần một ngàn thành
viên, sớm xuất hiện những bài viết về cái chết còn nhiều ẩn uất này. Có chia sẻ
nỗi buồn cùng tang quyến, có cả những phẫn nộ và đòi hỏi công lí tận cùng.